Bezlist okrywowy (Buxbaumia viridis)
Rozmieszczenie
Gatunek znany z szeregu pasm karpackich. Najmocniejsze populacje odnaleziono kolejno: w Pieninach (11 stanowisk), Beskidzie Sądeckim (6), Małych Pieninach (3), Bieszczadach (2), Tatrach (1) oraz Gorcach (1). Nie udało się potwierdzić gatunku na jedynym, znanym od 1986 roku stanowisku w Beskidzie Małym (w okolicach Porąbki, na wysokości 340 m n.p.m.). W Karpatach bezlist występuje głównie w reglu dolnym, w zakresie wysokości 500-1100 m n.p.m. Wszystkie stanowiska leżą w obszarach Natura 2000.
Siedlisko
Terofit, gatunek cieniolubny i acydofilny, występujący na żywym lub murszejącym drewnie i humusie, głównie jodłowym, rzadziej świerkowym, o różnej średnicy. Gatunek spotykany często w dolinach potoków, w siedliskach świeżych i wilgotnych, reprezentujących siedliska przyrodnicze o kodach 9130 – żyzne buczyny Dentario glandulosae-Fagetum; rzadziej 9180 – jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach Tilio plathyphyllis-Acerion pseudoplatani; 9410 – górskie bory świerkowe (Piceion abietis część – zbiorowiska górskie). Bezlist często współwystępuje z innymi gatunkami mszaków, tworzącymi zespół Lepidozio-Tetraphidetum pellucidae.
Populacja
Roślina bardzo rzadka, na poszczególnych stanowiskach udaje się odnaleźć zwykle tylko pojedyncze (kilka, maksymalnie kilkanaście) sporofitów. Liczebność na 25 potwierdzonych stanowiskach karpackich wynosi kilkaset (300-350) sporofitów. Tendencja populacji jest malejąca, blisko 40% z dotychczas podawanych w regionie stanowisk wymarło, a dla około 55% brak aktualnych potwierdzeń. Jednak w najbliższym czasie wydaje się możliwe odkrycie nowych stanowisk tego gatunku, bowiem od kilku lat (po długiej przerwie) odkrywane są kolejne stanowiska bezlistu także w lasach gospodarczych. Przyczyny tej sytuacji są niejasne, gdyż nie wynika to z lepszego poznania brioflory tych terenów ani prowadzonych zabiegów ochronnych.
Zagrożenia
Główne, stwierdzone w regionie zagrożenia bezlistu okrywowego to gospodarka leśna (pozyskanie i wywóz drewna jodłowego i świerkowego). Czasem jego siedliska ulegają zniszczeniu w wyniku losowych przypadków (np. powódź). Na „Czerwonej liście” zagrożonych mchów w Polsce z 2004 r. gatunek zaliczony do kategorii E – zagrożony.
Stan ochrony
Najwyżej oceniane są stanowiska w obszarze Pieniny, gdzie bezlist okrywowy posiada centrum występowania w polskiej części Karpat. Najgorszy stan ochrony stwierdzono na stanowisku w Porąbce (Beskid Mały), na zachodnim krańcu zasięgu. W skali regionu, stan ochrony bezlistu okrywowego jest oceniony jako niezadowalający: U1.
Program ochrony
Jak dotąd nie były prowadzone żadne działania ochronne skierowane na utrzymanie lub kształtowanie stanowisk tego gatunku. Trudno byłoby też takie działania zaplanować, wobec braku jakichkolwiek doświadczeń. Obecnie wydaje się, że nie są potrzebne działania ochrony czynnej. Większość znanych stanowisk znajduje się na terenach rezerwatów lub parków narodowych, gdzie objęte są ochroną bierną (niekiedy ścisłą) z wyjątkiem stanowisk w Porąbce (Beskid Mały), Łonnym Potoku (Pieniny) i Potoku Pod Górami (Ostoja Popradzka). Na tym etapie wiedzy o gatunku wydaje się celowe:
• wyznaczenie w lasach gospodarczych stref ochrony tego gatunku, zapobiegające przypadkowemu zniszczeniu stanowisk;
• wdrożenie badań autekologii tego gatunku, umożliwiające w przyszłości planowanie, a w razie potrzeby podejmowanie działań ochrony czynnej.
